Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu jest jednym z najstarszych muzeów w Polsce, najstarszym na Warmii i Mazurach. Założone w 1864 roku pruskie Das Städtische Museum zrujnowały wydarzenia II wojny światowej. Zapoczątkowaną przez nie tradycję kolekcjonowania zbiorów kontynuowano od 1954 roku już w granicach polskich.

W Muzeum można oglądać ciekawe eksponaty pochodzące z okolicznych stanowisk archeologicznych, m.in. średniowiecznych założeń staromiejskich, dawnej wikińskiej faktorii handlowej Truso oraz gockiej nekropolii w Weklicach. Prace wykopaliskowe, prowadzone na niespotykaną w Europie skalę sprawiają, że z każdym rokiem zbiory muzealne powiększają się o tysiące kolejnych przedmiotów wykonanych z ceramiki, metalu, drewna, skóry, szkła czy bursztynu. Niektóre z tych obiektów są ewenementami na skalę europejską, jak np. kolekcja średniowiecznych instrumentów muzycznych i znaków pielgrzymich, wikińskie amulety i kompas słoneczny, czy też bogato zdobione przedmioty użytku codziennego rzymskiej proweniencji. Odnalezione artefakty świadczą o niezwykłej historii i rozległych kontaktach handlowych mieszkańców ziemi elbląskiej z wieloma regionami dawnej Europy.

Wyjątkowe eksponaty prezentowane są na ośmiu ekspozycjach.

Elbląg Reconditus – to nowatorska próba opowiedzenia dziejów Elbląga. Dominującym elementem scenograficznym wystawy są ruiny powojennego Elbląga i wijąca się wśród nich ścieżka zwiedzania. Tu zaprezentowano prawdziwe historyczne skarby, takie jak najstarsze odkryte w Polsce okularyw rogowej oprawie i z zielonymi szkłami, giternę z XV wieku (jeden z zaledwie dwóch takich instrumentów w europejskich zbiorach) oraz nowożytną „deskę sedesową”.

Świadectwa. Historia w twarzach – twarze historii – wystawa przenosi gości w świat przedwojennego Elbląga widzianego oczami dzieci. Usłyszymy tu wspomnienia elblążan sprzed II wojny światowej oraz zobaczymy dawny wózek dziecięcy, lokówkę do włosów czy tabliczkę łupkową.

Goci. Znad Bałtyku do Rzymu – ekspozycja przybliża dzieje ludu zamieszkującego tereny północnej Polski w I-III wieku n. e. Można tu znaleźć piękne gockie zapinki z wygrawerowanymi ludzkimi twarzami, amulet z niedźwiedzim pazurem oraz kunsztowne rzymskie naczynia.

Truso – legenda Bałtyku – tematem wystawy jest wczesnośredniowieczna wikińska osada Truso, odkryta w 1982 roku przez elbląskiego archeologa, dr Marka Franciszka Jagodzińskiego. Zwiedzających wita postać wikinga wykonującego bursztynowe paciorki, a w dalszej części znajduje się fragment unikatowego wikińskiego kompasu z kości walenia, tajemniczy amulet-Walkiria oraz „pierścień mocy”.

Historia ukryta pod ziemią – to miasto widziane oczami archeologów. Ekspozycja ukazuje fragment wykopalisk archeologicznych, do niedawna obejmujących całą elbląską starówkę. Jak wygląda odkrywanie średniowiecznego miasta? Co o jego przeszłości mówią odnajdywane artefakty? Poprzez prezentację często bardzo niepozornych znalezisk wystawa odkrywa przed zwiedzającymi tajemnice dziejów.

Żuławy – ziemia ujarzmiona. Między trzema gardzielami Wisły – to rekonstrukcja dawnego domu żuławskiego, w którym można obejrzeć typowe wyposażenie używane na co dzień przez dawnych mieszkańców tych terenów. Zaskoczeniem dla gości będzie XX-wieczna maszynka do lodów, menonickie chodaki z drewna, oraz gmerk – tajemniczy znak wyryty na drewnianej szczocie do lnu.

Relikty chwały Elbląga i regionu – ekspozycja z najpiękniejszymi elbląskimi dziełami sztuki. Wejścia strzeże pruski orzeł na delikatnej jedwabnej fladze. Dalej podziwiać można ogromne kielichy, z których pijano podczas uczt cechowych, przykuwający uwagę malowany piec z Kadyn oraz elbląskie krzyże relikwiarzowe – perełkę pomorskiej sztuki sakralnej.

Kunstkamera Edwarda Parzycha – to wystawa wybranych obiektów należących do elbląskiego kolekcjonera dawnego rzemiosła i sztuki Edwarda Parzycha. Ich różnorodność i ranga artystyczna przywodzi na myśl dawne kunstkamery – gabinety sztuki, jakie w okresie nowożytnym tworzyli z upodobaniem panujący, arystokracja, wykształceni mieszczanie i duchowni.